با انتشار DSM-5 در سال 2013 اختلال وسواس فکري عملي (OCD) به عنوان تشخيصي جدا از اختلالات اضطراب طبقه­‌بندي شد. بخش تشخيصي جديد شامل زيرمجموعه‌­اي از اختلالات مرتبط مانند اختلال Body Dismorphic disorder، Hoarding disorder، Trichotillomania، Excoriation disorder و بسياري ديگر از وضعيت­‌هاي مرتبط با OCD شد. OCD همچنين در ICD10 به عنوان اختلالي جدا و دسته­‌بندي منحصر به فرد قرار گرفته است.

با توجه به تعاريف DSM5، OCD با تشريفات رفتاري (Behavioral Rituals) و ذهني توصيف مي‌­شود که به عنوان تلاشي براي اجتناب يا پوشاندن ترس از فکر يا تصوير يا تکانه خاصي توسط فرد مورد استفاده قرار مي­‌گيرند. معمولا افراد مبتلا به اين اختلال، تحت تاثير اضطراب فزاينده‌­اي در مواجهه با مسائل روزمره زندگي قرار مي­‌گيرند و براي دوري از اين اضطراب و کاهش آن، به اعمال ذهني يا رفتاري روي مي‌­آورند که تکراري بوده و با مراسم خاصي پياده مي­‌شوند. به دليل تکراري بودن اين افکار و تصاوير و پيامدهاي ناخواسته و اجباري پس از آن، عموما اين مسئله اختلال زيادي در کارکرد و زندگي روزمره افراد مبتلا به وجود مي‌­آورد.

اختلال BDD (Body Dysmorphic Disorder) يکي از مواردي است که شباهات زيادي با OCD دارد. با توجه به اهميت تصوير بدني و نارضايتي از بدن، تحقيقاتي بر روي استفاده از واقعيت مجازي (VR) براي درمان افرادي که مبتلا به اخلال BDD بودند انجام شد. در هسته اين بيماري، فرد بيش از حد نقصي خيالي در ظاهر خود را تصور مي­کند و باور دارد که به شکلي غيرعادي زشت، غيرجذاب و يا ناقص‌­الخلقه است. هر بخشي از بدن مي­تواند منبع اين اشتغال ذهني آسيب­‌زا باشد، مثل تصور نامتقارن بودن بخش­‌هايي از بدن. چنين افرادي در صورت مواجه با چنين اشتغالات ذهني آزاردهنده‌­اي، درست مانند مواردي که از OCD رنج مي­برند سعي مي­‌کنند با انجام دادن رفتارهاي زمان‌بر و تکراري مانند چک کردن در آينه اضطراب خود را کاهش دهند.

اولين تلاش­ها براي استفاده از تکنولوژي براي درمان OCD در اواخر سال­هاي 1980 توسط بائر و همکاران (Baer, L., Minichiello, W. E., & Jenike, M. A. (1987).) در دهه 80 ميلادي انجام شد. اين گروه برنامه‌­اي کامپيوتري راطراحي کرد که به بيماران کمک مي­‌کرد به درمان رفتاري خود پايبند مانده و از تشريفات و مراسم چک کردن خود بکاهند. اين برنامه‌­ها نسخه­‌هاي توسعه يافته و متفاوت ديگري را در طول سال‌­ها در کنار خود توليد کردند. ابزارهاي بر پايه فناوري کامپيوتري به عنوان روش­‌هاي کارآمد در درمان OCD خود را نشان داده‌­اند.

تحقيقات در رابطه با کاربردهاي VR در درمان OCD در سال‌هاي اخير ظاهر شده و بر سه جنبه OCD تمرکز داشته‌­اند: رفتارهاي چک کردن (Checking Behaviors)، ترس از آلودگي و کندي مرتبط با شک و ايده­‌آل گرايي. پيش از اين داده‌­هاي بسياري در رابطه با القاي واکنش‌­هاي OCD-مانند در شرايط آزمايشي وجود داشته که شامل تکاليفي مانند مرتب کردن فضايي بهم ريخته يا چک کردن روشن بودن گاز به شکل مکرر بودند. اکنون از چنين تکاليفي در محيط واقعيت مجازي نيز استفاده مي­‌شود.

اولين بررسي در رابطه با OCD و VR به رفتارهاي چک کردن پرداخت و در سال 2008 توسط کيم و همکاران انجام شد. هدف در آنجا مشخص کردن اين بود که آيا افراد مبتلا به OCD در محيط مجازي نيز مانند محيط واقعي عمل مي­کنند يا خير. فرضيه اين بود که افراد مبتلا به OCD بيشتر از گروه کنترل به چک کردن مي­‌پردازند و اضطراب بيشتري را تحمل مي­‌کنند.

براي مشاهده ادامه مطلب به سايت پيشگامان واقعيت مجازي ايرانيان مراجعه کنيد.